Μουσείο θυσίας των αγωνιστών
Βρίσκεται στα Κούρδαλι. Είναι το ισόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Ειρήνης Πατσαλίδη. Εδώ έχασαν τη ζωή τους οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ Ανδρέας Πατσαλίδης, Κώστας Αναξαγόρα, Αλέκος Κωνσταντίνου και Παναγιώτης Γεωργιάδης. Διαμελίστηκαν όταν νάρκη, εξερράγη στα χέρια τους καθώς εκπαιδεύονταν στη χρήση της. Το σπίτι μισογκρεμίστηκε από τη σφοδρή έκριξη.
Στο χώρο αυτό απομεινάρια του φοβερού ατυχήματος, προσωπικά αντικείμενα των ηρώων και φωτογραφίες με επεξηγηματικά κείμενα ιστορούν πως το ταπεινό αυτό σπίτι έγινε το «Κούγκι» του αγώνα της ΕΟΚΑ
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης
Το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης» βρίσκεται στην είσοδο του πυρήνα των Σπηλιών πάνω στον κύριο δρόμο της κοινότητας. Ιδρύθηκε το 2005 από το σύλλογο «ΠΡΟΟΔΟΣ». Εμπνευστής και πρωτεργάτης της δημιουργίας του μουσείου αυτού ήταν ο Γραμματέας του Συλλόγου Κτωρής Μιχαήλ.
Στο μουσείο εκτίθενται σχεδόν όλα τα έπιπλα και σκεύη ενός παραδοσιακού σπιτιού. Το κρεβάτι με το σκλουβέρι και δίπλα του δυο κούκλες, ένας άντρας και μια γυναίκα ντυμένοι με παραδοσιακές ενδυμασίες. Στο μέσο του δωματίου ένα τραπέζι φαγητού με τις ξύλινες καρέκλες του που έχουν τόνενα καθίασματα, πήλινη κανάτα κρασιού και πήλινα ποτήρια σε παραπέμπουν στις παλιές καλές εποχές. Μια ταπατζιά κρέμεται από την οροφή, πήλινοι βάζοι για τα κουμιαστά, κουρελοί για τα χαλλούμια και μια αρμαρόλα για τις αναράδες ξυπνούν τις παιδικές μας θύμισες. Σε μια γωνιά προβάλει ο κουζοστάτης με μια κούζα νερού, της οποίας το στόμιο κλείνει με ένα θρουμπί και από πάνω του ένα μαντήλι για περισσότερη προστασία του νερού.
Ένα τσίγκινο μπάνιο και παραδίπλα μια φουντανούδα (ημικυκλικό τσίγκινο ντεποζιτάκι) να κρέμεται από τον τοίχο. Μια σκούπα για τα δωμάτια και μια σαρκά για την αυλή ολοκληρώνουν τα σύνεργα της καθαριότητας. Ένα πουρώ με παραδοσιακό καθρέφτη ακουμπημένο σε ένα τοίχο και ένα σίδερο που λειτουργούσε με κάρβουνα να ποζάρει σε μια σουβάντζα, είναι μερικά από τα απλά σύνεργα του ευπρεπισμού την εποχή των γονιών μας.
Πέραν από τον εξοπλισμό ενός παλιού σπιτιού υπάρχουν επίσης τα σύνεργα σπιτικών ασχολιών όπως για παράδειγμα το ζύμωμα και η κατασκευή του χαλλουμιού. Εκτίθενται ακόμη τα μέσα μερικών παραδοσιακών επαγγελμάτων ή ασχολιών. Ο παρπέρης και ο σκαρπάρης κλέβουν την παράσταση των επαγγελμάτων. Ο γεωργός και ο κτίστης δεν περνούν απαρατήρητοι.
Τέλος ένα συμπαθητικό γαϊδουράκι με τη μουταρκά του, το σάμα δεμένο με τον ποτζιλίτη του και ένα χαριτωμένο δισάτσι σου τραβάει οπωσδήποτε την προσοχή.
Η περιγραφή του «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης» δεν μπορεί να χωρέσει σε μια σελίδα. Απλώς δίδει μια αμυδρή εικόνα του πολύ πλούσιου και σοφά τακτοποιημένου περιεχόμενού του.
Μουσείο του Σκαρπάρη Χρίστου Χρυσάνθου
Το «Μουσείο του σκαρπάρη Χρίστου Χρυσάνθου» στα Σπήλια δημιουργήθηκε από τον Ανδρέα Χρίστου Χρυσάνθου στη μνήμη του πατέρα του. Τα εγκαίνιά του τελέστηκαν σε παγκοινοτική εκδήλωση στις 20 Οκτωβρίου του 2007 από τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Χρίστο Πατσαλίδη. Στεγάζεται στο ημιυπόγειο της πρώτης διατηρητέας οικίας των Σπηλιών που ανήκει στον ίδιο. Η οικία βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας.
Στο Μουσείο εκτίθενται τα εργαλεία της τέχνης του σκαρπάρη και οι μηχανές του Χρίστου, που ήταν γνωστός για την τέχνη του στα γύρω χωριά. Οι μόλες, τα καλαπόδια, τα δέρματα, τα βιβλία με τα «βερεσιέθκια» αλλά και οι φωτογραφίες επωνύμων της εποχής του, που κοσμούσαν το μαγαζί του, συμπληρώνουν το σκαρπάρικό του.
Ο ταπεινός πάγκος του σκαρπάρη Χρίστου, που φτιάχτηκε το 1920, με τα πιο πολυχρησιμοποιούμενα εργαλεία, προκαλεί ρίγη συγκίνησης. Τα τριάντα ζεύγη καλαποδιών χωρισμένα για παιδικά, γυναικεία και ανδρικά παπούτσια, τα καλαπόδια για ανδρικές ποδίνες και γυναικεία στιβάλια τακτοποιημένα τακτοποιημένα με πολλή τάξη προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση.
Σε μια γωνιά βρίσκεται το τραπέζι της οικογένειας, φτιαγμένο το 1926, με το κρασί, τη ζιβανία και τα «πωρικά» του μάστρε Χρίστου. Ακριβώς πάνω από αυτό φιγουράρουν τέσσερις φωτογραφίες του πρωτοχορευτή της περιοχής να χορεύει σε κοινοτικές εκδηλώσεις και προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Δίπλα ακριβώς παρουσιάζονται τα σύνεργα του κυνηγού Χρίστου. Ένα όπλο του 1936 με τη βούρκα, τη ζώνη και το παγούρι του, μια σιδερένια «καλαθκιά» με τα «βερκιά» της και μια παγίδα για λαγούς συγκροτούν ένα ωραίο σύνολο. Είναι οι τρεις τρόποι με τους οποίους κυνηγούσε μια ζωή.
Ψηλά πάνω από μια «σουβάντζα» εκτίθενται μερικά από τα εργαλεία του γεωργού Χρίστου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κλαδευτήρι του που φέρει χαραγμένο το όνομά του.
